Opis dojścia

Jaskinia Ciemna położona jest wysoko bo blisko 65 metrów ponad dnem Doliny Prądnika w zespole skał Góry Koronnej na lewym zboczu doliny w Ojcowskim PN.

Aby dotrzeć do jaskini należy udać się w dół doliny od strony Ojcowa - uwaga! droga zamkniętak dla ruchu samochodowego. Wejście do jaskini a dokładnie dawną część zwaną Oborzyskiem Wielkim można już zobaczyć stojąc w Bramie Krakowskiej czy też siedząc przy Źródełku Miłości. Aby dostać się pod wejście do Jaskini Ciemnej na samym początku należy udać się w stronę kasy biletowej znajdującej się na dnie doliny u wylotu szlaku zielonego. UWAGA! Bilety nie są sprzedawane przez przewodnika przy jaskini. Po zakupie biletu należy udać się w stronę jaskini oznakowanym szlakiem zielonym, dość ciężką ścieżką pnącą się ostro w górę. Jaskinia znajduje się w połowie szlaku zielonego prowadzącego przez zbocze tuż przy "Budce Przewodnika".

Opis jaskini

Zaraz za otworem zaczyna się olbrzymia sala, największa wśród komór jaskiniowych Wyżyny. Długość jej wynosi 80 m, szerokość w najszerszych miejscach 20 m, a wysokość dochodzi do 10 m. Należy tu zaznaczyć, że wypełniające salę namulisko w przyotworowej części ma grubość 7,5 m, tak więc cała próżnia jest prawie dwukrotnie większa. W pogodne dni słońce wpadające przez otwór w piękny sposób rozświetla całą przestrzeń. W środkowej części sali powstały wielkie, kopulaste stalaktyty, dochodzące do 1 m wysokości. Ku końcowi sala zwęża się i obniża. Na końcu strop podpiera filar skalny - tutaj jaskinia załamuje się pod kątem prostym przechodząc w obszerny korytarz, którego strop pokrywają kotły wirowe znacznych rozmiarów. Korytarz zamknięty jest ciasnym przełazem, za którym ciąg skręca w lewo. Dalej prowadzi stąd 50-metrowej długości tunel o przebiegu równoległym do osi komory. Tworzy go szereg kopulastych kotłów wirowych położonych na wspólnej osi i łączących się niskimi przełazami. W kilku miejscach kotły powstały również obok ciągu. Kilka kotłów przechodzi w kopulaste, rozmyte kominy o znacznej wysokości. Możemy tu zaobserwować zjawisko powstawania wtórnych kotłów, wymodelowanych we wcześniej wytworzonej warstwie nacieku pokrywającej ściany kotła pierwotnego. Świadczy to o ponownym wypełnieniu korytarza wodą. Korytarz ten jest doskonałym przykładem obrazującym powstawanie jaskiń w warunkach freatyczaych. Z niewielkiego rozszerzenia przy końcu tego ciągu odchodzi w kierunku NW kilkunastometrowej długości korytarz, aktualnie niedostępny (Pominięty na planie), kryjący ciekawie ukształtowane stalagmity. Jaskinię zamyka niedostępna szczelina, na początku której znajdowała się pięknie wykształcona forma nacieku - kropielnica, zniszczona bezmyślnie ręką wandala w 1974 roku. Szatę naciekową reprezentują przede wszystkim wspomniane już stalagmity i niewielkie makarony pokrywające strop sali; w końcowym korytarzu - polewy pokrywające ściany oraz utworzone na nich żebra i kaskady. W odgałęzieniu bocznym z końcowego korytarza zwracają uwagę stalaktyty z przyrośniętymi niewielkimi płatkami nacieku, podobnymi do okrągłych listków. Namulisko jest gliniaste pokryte miejscami warstwą nacieku, w głębi jaskini dno zalega gruba warstwa otoczaków.
Jaskinia Ciemna stanowi jedno z najcenniejszych stanowisk archeologicznych w Polsce. Najstarsze pochodzące stąd znaleziska datowane są na ok. 120 tysięcy lat. Badania archeologiczne zapoczątkował S. Czarnowski, rozkopując Ogrójec i Oborzysko w latach 1898-1912. Część zabytków eksponowana jest w Ojcowie - w Muzeum Ojcowskiego Parku Narodowego.

Historia eksploracji

Najstarsza wzmianka o jaskini, S. Piskorskiego pochodzi z roku 1691. W roku 1783 został sporządzony opis tej jaskini przez miejscowego plebana, na zlecenie Prymasa Polski M. J. Poniatowskiego, prezesa Komisji Edukacji Narodowej. Zamysłem Prymasa było, by opisy parafii były pomocne "dla ułożenia mapy kraju". I tak w Dolinie Prądnika - informuje opis jednej z parafii - "Jaskinie nadspodziewanie naturalne dwie: pierwsza w Promniku Oycowskim - Ciemna Jama - zwana, do którey w wierzchu przykrej góry wchod ciasny i niski. Wewnątrz w litej skale jak sklepione na podobieństwo Sukiennic Krakowskich, ale tak obszerne i równe, że sześcią końmi po niem obracać można: od wszelkiego gadu i robactwa wolne. Opodal znaczny, ciaśniejsze w różne strony przechody mające, któremi z podania i powieści ludzi drogą podziemną aż do Cianowic wsi, kaczka kiedyś puszczona i zabłąkana dostać się miała. Ze sklepienia tej jamy ustawicznie kroplami w lecie i czasach cieplejszych sączy się woda, która na dole pozostała w miejscu w kamień się obraca, gdzie według proporcji ścieku miejscami większe lub mniejsze pozostają przyskałki albo wzgórki kamienne. W górze sklepienia na wzór lodowatych, kamieniste robią się sople, z których środkiem wydrążonych sączy się wyżej wyrażona woda w potrzebie do picia nawet używana. (...) Obiedwie te jamy (Wcześniej mowa również o Jaskini Łokietka) i inne mniej znaczne miały być schronieniem i ocaleniem ludzi tam się przechowujących podczas panującego w tym kraju powietrza i rozmaitych niegdyś nieprzyjacielskich najazdów". Jaskinia Ciemna musiała być odwiedzana i szeroko znana, skoro 4 lipca 1787 roku zwiedził ją król Stanisław August Poniatowski. Tak oto opisuje to wydarzenie poeta i historyk Adam Naruszewicz: "Król Mość przyjechawszy na górę konno znalazł dla siebie ułatwione wszystkie trudności dla wygodniejszego rzeczonej groty oglądania. Kazali dziedzice uprzątnąć krzaki i kamienie: skopać ziemię na kształt wschodów i wszystkie ścieżki obwarować poręczami. Wszedłwszy Najjaśniejszy Pan do owego lochu, zastał całe podziemne to mieszkanie tysiącem lamp oświetlone. Na środku stała brama lampami także iluminowana z cyfrą królewską, za którą muzyka na dętych instrumentach odezwała się. Oglądał Najjaśn. Pan z ukontentowaniem i podziwieniem całe to miejsce, chodząc wszedy po usłanych tarcicach dla uchylenia od upadku ze ślizgoty miejsca od ściekającej ustawicznie kroplami ze sklepienia wody". W latach następnych jaskinie zwiedzają wybitne osobistosci: F. Karpiński (I788 r.), S. Staszic (1798 i 1805 r.), J.U. Niemcewicz (1811 r.), F. Chopin (1829 r.) Ambroży Grabowski, miłośnik zabytków, który odwiedzał Ojców raz pierwszy w roku 1803, opisuje obszernie Jaskinię Ciemną w swoim przewodniku po Krakowie i okolicach. Po wielu latach, powracając do okresu swych wycieczek ojcowskich, wspomina: "Nic piękniejszego, jak muzyka wokalna w grocie zwanej Ciemną, cała przestrzeń pieczary napełnia się szczególną harmonią, a głos oczyszcza się cudownym sposobem, co szczególnej własności sklepień przypisać należy". W XIX wieku powstaje wiele literackich opisów jaskini, których autorami są odwiedzający ją turyści.
Z początkiem XX wieku wewnątrz zainstalowano oświetlenie elektryczne, zniszczone w okresie I wojny swiatowej. W roku 1924 jaskinia uznana została za zabytek.

Bibliografia

 Oficjalna Polska Strona Taternictwa Jaskiniowego przy KTJ PZA - Epimenides

 Oficjalna strona Jaskini Ciemnej - link