Aktualizacja inwentarza jaskiń i schronisk Jury

Na stronie Państwowego Instytutu Geologicznego, w serwisie "Jaskinie Polski" zaktualizowano inwentarz jaskiń i schronisk Skał Kroczyckich, położonych pomiędzy Podlesicami i Kostkowicami. Obiekty w większości były już wspominane w Katastrze jaskiń Skał Kroczyckich, o czym pisaliśmy tutaj. Omawiany rejon możemy zobaczyć wchodząc na stronę PIG Jaskinie Polski.

Jaskinie 98-99

Aktualności 

Nowe odkrycia w tureckiej jaskini Morca • Izolacja przed koronawirusem w jaskini • Głębokie połączenie jaskiń dzięki nurkowaniu na Tasmanii • Tropy dinozaurów we francuskiej jaskini • Fort Stanton Cave coraz dłuższa • Aktualizacja harmonogramu szkoleń 2020 dla taterników jaskiniowych • Konkurs z okazji 100. numeru JASKIŃ! • Wystawa „Zjawiska krasowe” w 100-lecie istnienia Akademii Górniczo-Hutniczej oraz 50-lecia Muzeum Geologicznego WGGiOŚ AGH • Polana Rogoźniczańska
i Szałasiska – zapraszają!

Sprawozdania klubów z działalności za rok 2019

Speleoklub Bielsko-Biała • Sekcja Taternictwa Jaskiniowego KW Kraków • Sopocki Klub Taternictwa Jaskiniowego • Wielkopolski Klub Taternictwa Jaskiniowego • Speleoklub Łódzki • Speleoklub Bobry Żagań • Krakowski Klub Taternictwa Jaskiniowego

Wyprawy

Sistema Cheve, Meksyk 2018–2019. Kolejny ruch w grze w podziemne szachy 3D • Sonia Dudziak, Adam Łada

Hagengebirge po raz osiemnasty • Marek Wierzbowski

Tatry

Jaskinia Poszukiwaczy Skarbów – Partie Poszukiwaczy Przodków • Witold Hoffmann
Uzupełnienia z Doliny Chochołowskiej • Filip Filar
Bańdzioch Kominiarski – Partie za Trzecim Dnem • Piotr Stelmach i Witold Hoffmann

Wyżyna krakowsko-częstochowska

Jaskinia Nietoperzowa-Zygmunta • Andrzej Górny, Tomasz Siwecki
Jaskinia Skryta • Wojciech Bednarczyk, Paweł Sojka, Artur Zabdyr

Historia speleologii

Podziemne Kościeliska Jana Gwalberta Pawlikowskiego
– przełomowa publikacja w poznaniu jaskiń tatrzańskich • Łukasz Lewkowicz

Osobowości

Świat się kręci wokół Systemu • Z Andrzejem Górnym rozmawiała Kinga Kurlit-Heller

Wydawnictwa

Robert Macfarlane „Podziemia” • Katarzyna Lena Koprowska

English Summaries

Nowa jaskinia na Jurze - Ciasna w Kamionkowej Górze!

Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej odkryto nową jaskinię - Ciasną w Kamionkowej Górze. Jest to jedna z najgłębszych jaskiń Jury - zmierzona głębokość to 57 metrów przy 168 metrach długości. 

Jaskinia należy to grupy niebezpiecznych - rozwinięta jest na szczelinach skalnych, w których zaklinowane są  mosty z głazów, kamieni i błota, grożące w każdej chwili oberwaniem. Zwiedzanie wymaga sporej ostrożności od grotołazów. Dodatkowo wymagana jest znajomość technik alpinistycznych oraz posiadania odpowiednich gabarytów. Jaskinia zgodnie z nazwą - jest... ciasna :)

 Eksploratorom gratulujemy odkrycia i czekamy na więcej szczegółów na temat obiektu :)

Apel o ograniczenie wizyt w Jaskini Wiercica

Od momentu odkrycia jaskini otwór był dostępny dla każdego. W 1994 roku wejście do jaskini zostało zabezpieczone zamknięciem: początkowo była to jedna pozioma klapa i wiązka lin stalowych, rok później zamontowano pionową klapę. W 1996 roku wykonano podłużny otwór wraz z kołnierzem chroniącym zamek i jednocześnie ułatwiającym przejście nietoperzom, oraz na stałe otwarto poziomą klapę, aby umożliwić swobodny przelot nietoperzy. W 2000 roku poprawiono przelot nad klapą. Zabezpieczenia oraz opiekę przez lata sprawowało stowarzyszenie „Speleo-trekk” z Rudy Śląskiej. To dzięki ich staraniom ustanowiono formę ochrony Jaskini Wiercica jako „stanowiska dokumentacyjnego”(*). Miało on uchronić obiekt przed I) zniszczeniem bogatych osadów zawierające faunę plejstoceńska oraz II) faunę nietoperzy (notowano przykłady wandalizmu).

Szczegółowa historia odkrycia i eksploracji Jaskini Wiercica (obiekt: J.Cz.I-05.55) dostępna jest pod adresem: [http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl/Details/Information/2519].

Obecnie opiekę nad jaskinią sprawuje Stowarzyszenie na Rzecz Ochrony Zjawisk Krasowych „Speleo-Myszków” z Myszkowa.

O ile osady zawierające szczątki zwierzęce wydają się być względnie bezpieczne – znajdują się w rzadko odwiedzanych partiach jaskini, o tyle fauna jaskini ciągle narażona jest na antropopresje – nasze wizyty nie pozostają bez wpływu na życie zamieszkujących tam zwierząt.

Jaskinia pomimo 200 m długości w rzeczywistości ma niewielką kubaturę: do Sali za Kolumną prowadzi kilka studni/kominów, niektóre bardzo ciasne. W efekcie mikroklimat jaskini jest wybitnie statyczny – jeden otwór zabezpieczony klapą izoluje wnętrze przed gwałtownymi zmianami w trakcie całego roku. I tak temperatura na dnie jaskini wynosiła 7.4°C (2000 rok), natomiast obecnie (dane z 2018-2020) jest o ok. 1,0-1,5°C wyższa i potwierdza wzrost temperatury średniej w ostatnich latach. Obecność ludzi także zmienia temperaturę w jaskini podczas nawet krótkiej wizyty o ok. 1°C (1-2 os.), natomiast dla 4 osób to już 2°C. Szczególnie negatywny wpływ ma to podczas zimy na hibernujące nietoperze – dla nich zmiana temperatury, choćby krótkotrwała i niewielka, daje sygnał do wybudzenia. O ile wchodzenie w hibernacje jest proste i nie wymaga zbyt dużych kosztów, to każde wybudzenie to duży wydatek energetyczny – organizm musi wrócić do temperatury, w której jest wstanie się normalnie poruszać czyli ok. 37°C.

Innym zupełnie pomijanym przez nas czynnikiem jest zapach i dźwięk – zwierzęta żyjące w ciemnościach mają bardzo wyczulony węch i słuch. Im większa liczba osób wchodzi do jaskini, tym dłużej mikroklimat wraca do stanu sprzed wizyty, a zwierzęta dłużej pozostają w ukryciu - ze względu na brak możliwości ucieczki zapewne dopiero po zmroku próbują opuścić swoje schronienie. Bardzo negatywnie wpływa także palenie ognisk w sąsiedztwie otworu – dym jest jednym z najsilniejszych sygnałów alarmowych dla zwierząt. W przypadku rozrodu taki stres może spowodować porzucenie lub zjedzenie młodych przez samice, a nawet opuszczenie na stałe kryjówki.

Ze względu na wpływ na mikroklimat Jaskinia Wiercica podczas tzw. zimowego monitoringu nietoperzy kontrolowana jest najczęściej przez jedną, rzadko dwie osoby. Na podstawie regularnych liczeń (od 1989/1990 z przerwą w latach 1995-1996, do obecnie) znamy faunę nietoperzy oraz jej trendy. W jaskini stwierdzono zimowanie 11 gatunków nietoperzy, jednak najliczniejsze są trzy gatunki: nocek Natterera Myotis nattereri (do 77 os.), nocek duży M. myotis (do 71 os.) i podkowiec mały Rhinolophus hipposideros (do 39 os.). Maksymalna liczebność nietoperzy: 163 os. stwierdzono zimą 2001/02. Jaskinia Wiercica jest więc jednym z większych zimowisk nietoperzy na Wyżynie Częstochowskiej, a dzięki licznemu zimowaniu podkowca małego od 2011 roku jest wpisania na listę zimowisk objętych krajowym monitoringiem przyrodniczym. Obecnie jest to drugie co do wielkości zimowisko tego gatunku na Wyżynie Częstochowskiej. Od 2014/15 roku zauważalny spadek liczebności podkowca małego w Jaskini Wiercica, nie notowany w innych zimowiskach tego terenu. Podkowiec mały jest bardzo płochliwy i wrażliwy na zmiany, natomiast w zamkniętej od wielu lat jaskini często zimował w miejscach narażonych na zgniecenie podczas zjazdu. Stąd jakiekolwiek wizyty w tym okresie poza badaniami są absolutnie niewskazane.

Zmiany liczebności podkowca małego w Jaskini Wiercica w latach 1990-2020 (dane: Tomasz Postawa, ISEZ PAN).

Jaskinia Wiercica jest jednak nie tylko zimowiskiem nietoperzy. Od 2018 roku początkowo testowo, obecnie już stale zainstalowano zestaw automatycznie rejestrujący aktywność ssaków penetrujących Jaskinie. Stwierdzono bardzo wysoką aktywność podkowców małych w okresie maj-czerwiec 2019, podobne zachowania także na początku sezonu 2020. Należy zaznaczyć, że jest to okres godowy tego gatunku, a miejsca takich godów podlegają szczególnej ochronie (**). Jaskinia jest też schronieniem innego gatunku ssaka: popielicy szarej Glis glis. Gatunek ten wyginął w wielu rejonach Polski ze względu na wylesienie lub przebudowę drzewostanów – lasy iglaste w wielu rejonach zastąpiły lasy liściaste. Wyżyna Częstochowska stanowi jedno z niewielu miejsc w kraju, gdzie gatunek ten występuje stale. Dzięki stałemu automatycznemu monitoringowi odkryto, że jaskinia ta jest schronieniem tego gatunku: zarówno podczas godów, rozrodu i najprawdopodobniej hibernacji. Są to wyjątkowe obserwacje, dotychczas nigdzie nie opisane. Dzięki rejestratorom uzyskaliśmy także informacje o wpływie człowieka na aktywność popielicy – w okresie godów (marzec – czerwiec): obecność człowieka powoduje przepłoszenie zwierząt, nawet przy małej liczbie osób i krótkiej wizycie. Dlatego, podobnie jak ze względu na nietoperze w tym okresie wszelką formę turystyki jaskiniowej należy wykluczyć.

Popielica szara w leju wejściowym, Jaskinia Wiercica (foto. Anna Marchewka).

Może się wydawać, że jaskiń mamy dużo – ale znajdują się one to tylko w niewielkiej części kraju, a naszym zadaniem powinno być utrzymanie ich w jak najmniej zmienionej formie jak najdłużej. W Jaskini Wiercica zabezpieczenie otworu i ograniczenie dostępu dla ludzi pozwoliło odbudować się zarówno faunie nietoperzy jak i pojawić się gatunkom, o których nie wiedzieliśmy przed rozpoczęciem badań. Obiektów, które chronione są przed nami samymi jest bardzo niewiele. Aby pozwolić przetrwać zwierzętom tak zależnym od zjawisk krasowych jak nietoperze czy popielice (nie wspominając o faunie bezkręgowców!) wskazane jest ograniczenie do minimum lub wręcz zaniechanie wizyt. Jaskinia Wiercica mogła by być dostępna w terminach zbliżonych jak ma to miejsce w Jaskini Studnisko, ale wyaga to przeprowadzenia dalszych badań. Przykład Jaskini Niedźwiedziej Górnej gdzie aktywność człowieka jest ograniczona jest do minimum i dopuszczona tylko po logicznym uzasadnieniu pokazuje, że można pogodzić ochronę oraz ciekawość człowieka. 

Stąd nasz apel: zostawmy Jaskinie Wiercica w jak najmniej zmienionym stanie. Pogoda sprzyja do biwakowania, eksploracji czy różnych form turystyki, jednak dla środowiska podziemnego nasza obecność nigdy nie pozostaje bez śladu: odpuśćmy sobie wizyty w tej jaskini szczególnie w tak newralgicznym momencie jak gody podkowców czy popielic (kwiecień- lipiec) nawet, jeśli zaplanowaliśmy już udział w cyklicznej imprezie. Uszanujmy Naturę bo to właśnie dzięki niej możemy zachwycać się światem podziemnym. Jaskinie to bardzo wrażliwy ekosystem właśnie z tego powodu, że jest izolowany od warunków zewnętrznych.

(*) Stanowisko dokumentacyjne: Rozp. Nr 29/07 Woj. Śląskiego z dnia 15.06.2007r. w spr. ustanowienia stan. "Jaskinia Wiercica" zlok. na terenie gm. Niegowa; Dz. Urz. z 2007 r. Nr 105, poz. 2116. [wg http://crfop.gdos.gov.pl] 

(**) Podstawa prawna: na podstawie art. 56 ust. 2 w stosunku do gatunków zwierząt objętych ochroną ścisłą i częściową, na odstępstwa od zakazów wymienionych  w art. 52 ust. 1 i 1a ustawy z 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody opis czynności, na którą może być wydane zezwolenie : umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych.

Jaskinie 97

Aktualności 

Katedrę sztuki paleolitycznej odkryto w Katalonii • Brazylijski kanał telewizyjny ma zapłacić za zniszczenie malowideł jaskiniowych • Późne pokłosie akcji ratunkowej w Tajlandii • 70 lat STJ KW Kraków • Centralny Obóz Zimowy 2020 • Meghalaya i największe odkryte ryby jaskiniowe

Wyprawy

Göll 2019 • Jacek Szczygieł
Lampo 2019 • Andrzej Ciszewski
Kanińska zima 2019 • Michał Kuryłowicz

Pomiary geodezyjne

Pomiary geodezyjne podczas wyprawy Leoganger Steinberge 2019 • Paweł Ćwiąkała

Beskidy

Historia eksploracji jaskiniowej Beskidu Wyspowego • Adam Kapturkiewicz

Tatry

Działalność w Śnieżnej Studni w 2019 r. • Filip Filar

Wydawnictwa

Polscy naukowcy odkryli... czyli przegląd prasy fachowej • Jacek Szczygieł
Wspomnienia
Dwa bieguny Ziemi • Kazimierz Szych


Sprawozdania klubów z działalności – czas start! • Paulina Szelerewicz-Gładysz

English Summaries